Hỏi: Đầu năm nay, tôi đến thăm một cộng đoàn tu sĩ tại các Quốc gia, và tôi thấy các linh mục đồng tế cao niên và ốm yếu chỉ mang dây các phép (stola) bên ngoài áo Dòng của họ để cử hành Thánh lễ. Kinh nguyện Thánh Thể, được sử dụng bởi bốn hoặc năm vị chủ sự Thánh lễ, thay đổi tùy theo tâm trạng của họ. Hầu như họ đọc gần hết các Kinh nguyện Thánh Thể. Tuy nhiên, không ai trong số các vị đồng tế có văn bản Kinh nguyện Thánh Thể trong tay. Tôi đã nghe nói rằng để cho việc cử hành Thánh lễ thành sự, chỉ cần họ đọc lời truyền phép trên bánh và rượu là đủ. Tuy nhiên, các lời đọc thay đổi trong các Kinh nguyện Thánh Thể khác nhau. Sau khi vị chủ tế Thánh Lễ rước Mình và Máu Thánh xong, ngài trao một mảnh Mình Thánh cho mỗi một trong hai thầy giúp lễ cho ngài. Sau đó, một thầy giúp lễ lấy bình thánh từ nhà tạm ra. Đứng ở một bên, đối diện với cộng đoàn, thầy trao Mình Thánh vào tay các linh mục, tu sĩ và giáo dân cùng lên rước lễ. Còn thầy giúp lễ kia, đứng ở phía đối diện, trao Chén thánh có máu Thánh cho các linh mục, tu sĩ và giáo dân đến gần thầy. Thưa cha, con muốn hỏi liệu Thánh lễ đồng tế như thế là thành sự và hợp pháp không? - H. H., Almaty, Kazakhstan
Đáp: Có nhiều điều cần được giải quyết ở đây. Có vấn đề thành sự, vấn đề các cử chỉ hợp pháp hay bất hợp pháp, và ở một khía cạnh khác, có thể có sự lạm dụng nghiêm trọng. Tôi sẽ cố gắng phân biệt các việc khác nhau và xem xét chúng cách riêng biệt.
Điều cần thiết là nhớ lại bối cảnh. Hình như đó là một cộng đoàn tu sĩ, mà trong đó hầu hết là các linh mục cao tuổi. Bối cảnh này có thể thay đổi câu trả lời đối với việc thực hiện một số qui định.
Trước hết, câu hỏi về mang dây các phép bên ngoài áo Dòng: huấn thị Redemptionis Sacramentum nói như sau về việc này:
"124. Ngoại trừ vị chủ tế phải luôn luôn mặc áo lễ theo màu ấn định, Sách Lễ Rôma cho quyền các linh mục đồng tế trong Thánh Lễ “khỏi mặc áo lễ, mà chỉ mang dây stola trên áo alba”, trước một lý do chính đáng, ví dụ như số các vị đồng tế quá đông và không có đủ lễ phục. Nhưng mà, nếu người ta có thể tiên liệu một trường hợp như thế, phải cố gắng hết sức cho có đủ lễ phục. Ngoại trừ vị chủ tế, các vị đồng tế có thể, khi cần, mặc áo lễ màu trắng nữa. Về phần còn lại, các ngài phải tuân thủ các quy tắc khác của những sách phụng vụ.
"126. Phải dứt khoát bài trừ lạm dụng sau đây, trái ngược với những quy định của các sách phụng vụ: dù chỉ có một người tham dự, các thừa tác viên có chức thánh không được phép cử hành Thánh Lễ mà không mặc lễ phục phụng vụ, hay chỉ mang dây stola trên áo thụng của tu viện, hay trên áo tu sĩ thường, hay nữa trên áo thường. Các Đấng Bản Quyền phải sửa chữa trong thời gian ngắn nhất những lạm dụng này, và các ngài phải theo dõi cung cấp cho tất cả các nhà thờ và các nhà nguyện thuộc quyền tài phán của mình, một số lễ phục phụng vụ, may đúng quy tắc” (Bản dịch Việt Ngữ của Hội Đồng Giám Mục Việt Nam).
Mặc dù đây là một qui định nghiêm ngặt, Tòa Thánh có quyền ban phép miễn chuẩn vì lý do chính đáng. Chẳng hạn nếu các linh mục cao tuổi có xương giòn hoặc di động hạn chế nên gặp khó khăn khi mang áo dài trắng (alba), bề trên có thể xin phép chuẩn từ Tòa Thánh cho phép một linh mục đồng tế chỉ mang dây các phép, nếu có thể, áo lễ mỏng nhẹ bên ngoài áo Dòng. Trong trường hợp này, một hành vi bất hợp pháp trở thành hợp pháp.
Câu hỏi về việc đọc nhiều Kinh nguyện Thánh Thể sẽ không là một vấn đề của tính hợp pháp, miễn là các kinh khác nhau được sử dụng phù hợp với luật phụng vụ và không theo ý thích hoặc tâm trạng của chủ tế. Ba kinh nguyện Thánh Thể đầu tiên có thể được sử dụng trong bất kỳ ngày nào, còn Kinh nguyện thứ tư được dùng với mức độ hạn chế, và các lời nguyện hòa giải chỉ đọc khi thích hợp, chẳng hạn trong Mùa Chay hoặc trong một Thánh Lễ có chủ đề thống hối.
Còn các Kinh nguyện Thánh Thể cho các nhu cầu khác nhau chỉ có thể được sử dụng khi một Thánh Lễ cho các nhu cầu khác nhau được cử hành, và do đó chủ yếu là giới hạn cho các ngày trong tuần của mùa thường niên. Kinh nguyện Thánh Thể cho trẻ em là không được phép trong bối cảnh trên.
Trong tất cả lời nguyện trên, lời truyền phép là y như nhau, mặc dù đoạn mở đầu có thay đổi. Không có Kinh nguyện Thánh Thể nào đã được phê duyệt bằng tiếng Anh, mà trong đó lời truyền phép là khác nhau.
Sự gợi ý rằng thật là đã đủ cho các linh mục đọc với nhau lời truyền phép là vừa đúng vừa sai. Quả là đúng vì Thánh Lễ đã là thành sự. Nhưng quả là sai vì Thánh lễ cũng là bất hợp pháp. Qui chế Tổng quát Sách Lễ Rôma (GIRM) nói rõ ràng rằng các lời truyền phép là chưa đủ cho một vị đồng tế:
"218. Những phần mà các vị đồng tế cùng đọc, và nhất là mọi người buộc phải đọc các lời truyền phép, thì phải đọc nhỏ tiếng, để cho giọng của chủ tế được nghe rõ ràng. Bằng cách ấy, giáo dân mới lãnh hội bản văn dễ dàng hơn.
Những phần mà mọi vị đồng tế cùng đọc, mà có ghi dấu nhạc trong Sách Lễ, thì nên hát” (Bản dịch Việt Ngữ của Lm. Phanxicô Xaviê Nguyễn Chí Cần, giáo phận Nha Trang)
Số sau đây của Qui chế Tổng quát Sách Lễ Rôma mô tả một cách cẩn thận các việc đọc này cho mỗi Kinh Nguyện Thánh Thể. Chúng tôi xin tự giới hạn để chỉ nói những gì liên quan đến Lễ Quy Rôma:
"222. Từ kinh "Lạy Cha, xin thánh hóa" cho đến kinh "Lạy Cha, là Thiên Chúa toàn năng" (A "Quam oblationem" usque ad "Supplices"), chỉ một mình chủ tế làm các cử chỉ, tất cả các vị đồng tế cùng đọc chung, theo cách sau đây:
a. Kinh "Lạy Cha, xin thánh hoá", hai tay giơ về phía lễ phẩm;
b. Các kinh "Tối hôm trước ngày" (Qui pridie), "Cùng một thể thức ấy" (Simili modo): chắp tay;
c. Các lời của Chúa: tay phải, nếu thấy tiện, giơ về phía bánh và chén; mắt nhìn bánh thánh và chén khi nâng lên cho xem thấy và sau đó, thì cúi mình sâu;
d. Các kinh "Vì vậy, lạy Cha" (Unde et memores) và "Xin Cha đoái nhìn" (Supre quae): dang tay;
e. Kinh "Lạy Cha là Thiên Chúa toàn năng": cúi mình và chắp tay cho đến câu "tại bàn thờ này", rồi đứng thẳng lên và làm dấu khi đọc câu "tất cả chúng con được đầy tràn ơn phúc bởi trời" (Bản dịch như trên).
Nguyên tắc này có tầm quan trọng như vậy mà các hướng dẫn Redemptionis Sacramentum nói rằng nếu một linh mục không thể đọc chúng do khó khăn về ngôn ngữ, ông nên tránh đồng tế:
"113. Khi Thánh Lễ được nhiều linh mục đồng tế, Kinh Nguyện Thánh Thể phải được đọc trong ngôn ngữ mà tất cả các linh mục và dân chúng hiện diện trong buổi cử hành đều biết. Có thể xảy ra trường hợp, trong số các linh mục hiện diện, có vị không biết ngôn ngữ được dùng khi cử hành và không thể đọc các phần Kinh Nguyện Thánh Thể, dành riêng cho mình. Trong trường hợp này, các ngài không đồng tế, nhưng tốt hơn các ngài chỉ tham dự cử hành và mặc áo dành vào cung thánh, theo quy định” (Bản dịch Việt Ngữ của Hội Đồng Giám Mục Việt Nam)
Vì bác ái mục vụ, tôi nghĩ rằng sẽ là tốt hơn, khi không chỉ cung cấp cho các linh mục cao niên bản văn in sẵn, mà còn đừng đưa thêm gánh nặng cho các ngài với nhiều Kinh nguyện Thánh Thể khác nhau nữa.
Cuối cùng, đúng là một sự lạm dụng nghiêm trọng, khi để cho các linh mục đồng tế rước Mình Thánh Chúa được lấy từ nhà tạm. Một lần nữa huấn thị Redemptionis Sacramentum là rõ ràng:
"3. VIỆC RƯỚC LỄ CỦA LINH MỤC
97. Mỗi khi linh mục cử hành Thánh Lễ, ngài phải rước lễ tại bàn thờ, vào lúc do Sách Lễ ấn định. Ngược lại, các vị đồng tế phải rước lễ trước khi đi trao Mình Thánh Chúa. Linh mục chủ tế hay đồng tế không bao giờ đợi dân chúng rước lễ xong để mình mới rước lễ.
98. Việc các linh mục đồng tế rước lễ phải diễn tiến theo các quy tắc được các sách phụng vụ ấn định, bằng cách luôn luôn sử dụng những bánh lễ được truyền phép trong chính cử hành Thánh Lễ; vả lại, tất cả các vị đồng tế phải luôn luôn rước lễ dưới hai hình. Phải lưu ý rằng, khi linh mục hoặc phó tế trao mình thánh hay chén thánh cho các vị đồng tế, ngài không nói gì, nghĩa là không có đọc những lời: “Mình Thánh Chúa Kitô” hay “Máu Thánh Chúa Kitô”. (Bản dịch như trên).
Nếu có thể được, xin người đặt câu hỏi cho chúng tôi hãy trình bày câu chuyện với Giám mục sở tại và bề trên thượng cấp của cộng đoàn tu sĩ, nơi thánh lễ đồng tế như trên đã diễn ra. (Zenit.org 18-11-2014)
Nguyễn Trọng Đa
